Blaise Pascal Kimdir? – Hayatı ve Buluşları

Yetişkin Hayatı, din, felsefe ve edebiyat

Zaten insan dediğin doğada nedir ki? Sonsuzluğun karşısında hiçbir şey, hiçliğin karşısında her şey, hiçbir şey ve her şey arasında bir orta nokta ve ikisini de anlamaktan son derece uzak. Bir şeylerin başlangıcı ve sonu ondan delinmez bir sırla ele geçirilemez bir şekilde saklanmış. İçine sürüklendiği hiçliği de, içinde kaybolduğu sonsuzluğu da görebilmekten eşit derecede aciz.

Din Değiştirme

1646 yılının kışında, Pascal’ın 58 yaşındaki babası Rounen’in buzlu bir sokağında kayıp düşerek kalçasını kırmıştır. Adamın yaşı ve 17. yüzyıl’da tıbbın durumuna bakılırsa, kırık bir kalça ciddi bir sağlık problemiydi, belki de ölümcüldü. Paris’teki en iyi iki doktor Rouen’de yaşıyordu: Monsieur Doctor Deslandes ve Monsieur Doctor de La Bouteillerie. Büyük Pascal “…kendine bu adamlardan başkasının tedavi etmesine izin vermezdi… bu iyi bir seçimdi çünk yaşlı adam kurtuldu ve tekrar yürüyebildi…” Fakat tedavi ve eski haline gelmesi üç ay sürdü, bu esnada La Bouteillerie ve Deslandes evlerinde misafir oldu.

İkisi de Jansenizm denen bölücü bir katolik grubun savunucusu olan Jean Guillebert’in takipçisiydi. Hala epey küçük olan bu grup o zamanlar Fransız katolik topluluğuna şaşırtıcı baskınlar yapıyordu. Şiddetli Augustinism’i destekliyordu. Blaise doktorlarla sık sık konuşuyordu ve babasının başarılı tedavisinden dolayı onlardan Jansenist yazarların çalışmalarını ödünç almıştı. Pascal bu dönemde bir “ilk dönüşüm” yaşadı ve takip eden yılda teolojik konular hakkında yazmaya başladı.

Pascal bu ilk dini bağlantısından uzaklaştı ve daha sonra birkaç yıllık bir, biyografi yazarlarının deyimiyle, “dünyevi dönem” yaşadı. (1648 – 1654) 1651 yılında babası vefat etti ve mirasını Pascal ve Pascal’ın vasiliğini yaptığı Jacqueline’e bıraktı. Jacqueline, yakında Port-Royal’ın Jansenist rahibe manastırına aday olacağını açıkladı. Pascal oldukça etkilenmiş ve üzülmüştü, fakat bunun sebebi kardeşinin seçimi değil, kendisinin sağlığının iyi olmamasıydı. Onun da Jacqueline’e ihtiyacı vardı.

“Bir anda Pascal evinde savaş çıkmıştı. Blaise Jacqueline’e gitmemesi için yalvarıyordu ama o son derece kararlıydı. Kalmasını emretti ama o da işe yaramadı. Bu durumun özünde… … Blaise’in terkedilme korkusu yatıyordu… … eğer Jacqueline Port-Royal’e girerse, mirasının geride bırakmak zorunda kalacaktı… … ama hiçbir şey fikrini değiştirmiyordu.”

1651

1651 yılının sonuna doğru kardeşler arasında ateşkes yapıldı.Yeterli olacak kadar aylık cep harçlığına karşılık Jacqueline mirasını kardeşine devretti. Gilberte mirasının kendi kısmını zaten çeyiz (başlık parası) olarak vermişti. Ocak’ın başlarında Jacqueline Port-Royal’e gitmek üzere ayrıldı. O gün, kardeşi için endişelenen Gilberte’ye göre “salonda bekleyen Jacqueline’i görmeden, çok üzgün bir halde odasına çekildi…” 1653 Haziran’ının başlarında, görünüşe göre Jacqueline’in bitmeyen eziyetleri sonucu, Pascal kardeşinin tüm mirasını resmi olarak “tarikat kokuları almaya başladığı” Port-Royal’e devretti. Babasının mirasının üçte ikisinin gitmesiyle, 29 yaşındaki Pascal soylu yoksulluğa mahkûm oldu.

Bir süre bekar hayatı yaşadı. 1654 yılında, Port-Royal’deki kardeşine yaptığı ziyaretler sırasında dünya işleri onu iğrendirdi fakat Tanrı’ya yakınlaşmadı.

Ölümün Yakınından Geçme

23 Kasım 1654’te, gece 10:30 – 12:30 arası, Pascal yoğun bir dinsel imgelem görmüş ve bu deneyimi anında kendine kısa bir not olarak kaydetmiştir. Not şöyle başlar: “Ateş. Abraham’ın Tanrısı, Isaac’in tanrısı, Jacob’un tanrısı, bilim damları ya da filozoflarınkiler değil…” ve Psalm 119:16’dan bir alıntıyla sonlanır: “Sözünü unutmayacağım. Amin.” Görünüşe göre bu belgeyi dikkatli bir şekilde ceketine dikmiş ve kıyafet değiştirdiğinde yeni kıyafetine aktarmıştır, hizmetçilerinden biri tesadüfen ölümünden sonra bunu farketmiştir. Bu eser Memorial olarak bilinmektedir. İnancı ve dine bağlılığı canlanmıştır ve Pascal 1655 Ocak’ta Port-Royal’deki iki manastırdan eski olanını iki haftalığına inzivaya çekilmek için ziyaret etmiştir. Takip eden dört yıl boyunca düzenli olarak Port-Royal ile Paris arasında yolculuk etmiştir. Tam bu noktada, yani dönüşümünün hemen ardından, din üzerine yazdığı en büyük eseri olan Provincial Letters’ı yazmaya başlamıştır.

The Provincial Letters

Pascal 1656’dan başlayarak, modern çağların başlarında Katolik düşünürlerin (özellikle cizvitlerin) kullandığı etik bir method olan safsataya karşı unutulmaz saldırılarını yayımlamıştır. Pascal, safsatanın ahlaki gevşekliği ve diğer bütün günahları haklı çıkarmak için karışık muhakeme yapılmasından ibaret olduğunu ilan etmiştir. 18 mektup serisi 1656 – 1657 yılları arasında Louis de Montalte takma adı altında yayımlanmış ve  XIV. Louis’yi öfkelendirmiştir. Kral, 1660 yılında kitabın parçalanıp yakılmasını emretmiştir. 1661 yılında, formüler tartışmanın ortalarında Port-Royal’deki Jansenist okula el koyulmuş ve kapatılmıştır; okul ile ilgisi olanlar da Jansen öğretilerini kafirlikle suçlayan 1656 papalık mühürlü belgeler imzalamıştır. 1657’deki son mektup, Papa VII. Alexander’a karşı gelmiştir. Papa Alexander bile resmi olarak onlara zıt düşse de Pascal’ın argümanları tarafından ikna edilmiştir.

Mektupların dini etkileri bir yana, Provincial Letters edebi eser olarak popüler olmuştur. Pascal’ın mizahı, alayı ve saldırgan taşlamayı argümanlarında kullanması bu mektupları umumi kullanıma uygun hale getirmiş ve Voltaire ve Jean-Jacques Rousseau gibi ileri dönemlerde yaşamış Fransız yazarların düzyazılarını etkilemiştir.

Provincial Letters aynı zamanda övgü de almıştır. Örneğin Charles Perrault mektuplar hakkında şunları yazmıştır: “Bir yazıda olması gereken her şey orada – dilin saflığı, düşüncenin asilliği, muhakemenin sağlamlığı, usta şakacılık ve baştan sona uyum başka yerde bulunamaz.”

The Pensées

Pascal’ın ölümüden sonra Pensées (“Thoughts”, “Düşünceler”) olarak anılacak olan en etkileyici teolojik eseri ölümünden önce tamamlanmamıştı. Eser, Hristiyan inancının devamlı ve mantıklı incelemesi ve savunucusu olmuştur, zaten orijinal adı da Hristiyanlık dininin savunması anlamına gelen Apologie de la religion Chrétienne’dir. (“Defense of the Christian Religion”) Ölümünden sonra bulunan çok sayıda karalama, 1669 yılında kitap olarak bastırılmıştır. Kitabın adı Pensées de M. Pascal sur la religion, et sur quelques autres sujets (“Thoughts of M. Pascal on religion, and on some other subjects”, “M.Pascal’ın din ve bazı diğer konular üzerindeki düşünceleri”) olmuştur ve daha sonra yakın zamanda bir klasik haline gelmiştir. Apologie’ninbaşlıca stratejilerinden biri şüphecilik ve stoacılık felsefelerinin çatışıklığını kullanmaktır. Bir yanda Montaigne diğer yanda ise Epiktetos’un canlandırmalarıyla, inanmayan kişiyi çaresizlik ve kafa karışıklığına sürükleyerek onun Tanrı’yı benimsemesini sağlamaktır.

Pascal’ın Pensées’inin Fransız düzyazıları arasında ciddi anlamda bir başyapıt ve dönüm noktası olacağı düşünülüyordu. Sainte-Beuve özellikle bir bölümden söz ederken (Düşünce #72), Fransız dilinde yazılmış en iyi sayfa diyerek övgüyle bahsetmiştir. Will Durant ise “Fransız düzyazıları arasındaki en etkili ve güzel kitap” diyerek övmüştür. Pascal,  Pensées’de birkaç felsefi paradoksu incelemiştir: sonsuzluk ve hiçlik, inanç ve neden, ruh ve madde, ölüm ve yaşam, anlam ve boşunalık – görünen o ki alçak gönüllülük, cahillik ve nezaket dışında kesin bir sonuca varamamıştır. Bunların hepsini birleştirerek Pascal’ın Kumarı’nı geliştirmiştir.

Son Çalışmaları ve Ölümü

T. S. Eliot hayatının bu döneminde Pascal’ı “Münzeviler arasında bir dünya adamı, dünya adamları arasında bir münzevi” şeklinde tanımlamıştır. Pascal’ın münzevi yaşam tarzı, insanın acı çekmesinin doğal ve gerekli olduğunu söyleyen bir inançtan türemiştir. 1659 yılında Pascal ciddi anlamda hastalanmıştır. Son yıllarında sık sık doktorlarının bakımını reddedip, “Hastalık Hristiyanların doğal halidir.” demiştir.

XIV. Louis, 1661 yılında Port-Royal’deki Jansenist hareketi bastırmıştır. Buna cevap olarak, Jansenistlerin pes etmemesini sağlamak için Pascal son eserlerinden biri olan Écrit sur la signature du formulaire‘i (“Writ on the Signing of the Form”) yazmıştır. O yıl içinde kardeşi Jacqueline vefat etmiştir, bu durum Pascal’ın Jansenism üzerine yaptığı tartışmalara bir son vermeye ikna etmiştir. Pascal’ın son büyük başarısı, mekanik dahiliği sayesinde, belki de ilk otobüs hattını açarak, insanların Paris içinde birçok koltuğu olan bir taşıt ile yolculuk etmesini sağlamaktır.

1662 yılında Pascal’ın hastalığı daha şiddetli bir hale gelmiş ve duygusal durumu kardeşinin ölümünden beri ciddi bir şekilde kötüleşmiştir. Sağlığının hızlı bir şekilde kaybolduğunun farkında olarak hastanedeki çaresiz hastalıklar kısmına gitmek için bir yol aramıştır fakat doktorları taşınmak için durumunun fazla değişken olduğunu açıklamışlardır. 18 Ağustos 1662’de Paris’te, Pascal havale geçirmiştir ve ölmek üzere olan kişinin vücuduna rahibin kutsal bir yağ sürmesiyle yapılan extreme unction denilen katolik kilisesi ayini yapılmıştır. Ertesi sabah vefat etmiş ve  Saint-Étienne-du-Mont mezarlığına gömülmüştür. Son sözleri “Tanrı’nın beni asla terk etmemesi dileğiyle…” olmuştur.

Yaplıan otopsi sonucu midesinde ve karın bölgesindeki diğer organlarındaki ciddi problemlerin yanı sıra beyninde de hasar olduğu ortaya çıkmıştır. Otopsiye rağmen bozuk sağlığının nedeni hiçbir zaman tam olarak saptanamamıştır. Yapılan tahminlere göre verem, mide kanseri ya da ikisinin birleşimi olduğu söylenmektedir. Pascal’a eziyet eden baş ağrılarının da genel olarak beyin lezyonundan kaynaklı olduğu düşünülmektedir.

Mirası

Pascal’ın bilime katkılarının şerefine Pascal adı basınç birimine, bir programlama diline ve Pascal Kuralı’na (hidrostatikte önemli bir kural) verilmiştir. Ayrıca yukarıda bahsedildiği gibi Pascal üçgeni ve Pascal’ın kumarı da hala onun adını taşımaktadır.

Pascal’ın matematiğe yaptığı en etkileyici katkı olasılık kuramını geliştirmesi olmuştur. İlk olarak kumar oynanırken uygulanmıştır fakat günümüzde ekonomi alanında, özellikle aktüaryel bilimlerde, çok önemli bir yer kaplamaktadır. John Ross yazmıştır ki: “Olasılık kuramı ve onu takip eden buluşlar belirsizlik, risk, karar verme ve bireylerin ya da toplumun gelecekteki olayların gidişatını etkileme kabiliyetine bakış açımızı değiştirmiştir.” Fakat şu da bilinmelidir ki, Pascal ve Fermat olasılık kuramı ile ilgili oldukça önemli başlangıç çalışmaları yapmalarına rağmen, bu alanı çok fazla geliştirememişlerdir. Christiaan Huygens, Pascal ve Fermat ile haberleşmesi ile konuyu öğrenmiş ve bu konu ile ilgili ilk kitabı yazmıştır. Daha sonra kuramın geliştirilmesine katkıda bulunanlar arasında Abraham de Moivre ve Pierre-Simon Laplace da vardır.

Edebiyatta, Pascal Fransız klasik döneminin en önemli yazarlarından biri olarak kabul edilir ve bugün, Fransız düzyazısının en büyük ustalarından biri olarak okunmaktadır. Taşlamayı ve ince esprileri kullanım biçimi daha sonraki polemikçileri etkilemiştir. Edebi eserlerinin içeriği en iyi René Descartes’in rasyonalizmine karşı kuvvetli aykırılığıyla ve ana telafi edici felsefe olan empirizmin de önemli gerçekleri saptamadaki yetersizliği ile ilgili eş zamanlı iddialarıyla hatırlanmaktadır.

Fransa’da, Blaise Pascal Chair denilen prestijli senelik ödüller, araştırmalarının Ile de France bölgesinde yürütülmesi için olağanüstü uluslararası bilim adamlarına verilmektedir. Clermont-Ferrand’daki üniversitelerden birine onun adı verilmiştir. (Université Blaise Pascal)  Ontario, Kanada’daki University of Waterloo Pascal’ın adına her yıl matematik yarışması düzenlemektedir.

Roberto Rossellini, orijinali 1971 yılında İtalyan televizyonlarında yayınlanan Blaise Pascal isimli bir biyografik film yönetmiştir. Pascal, Don Cupitt tarafından sunulan 1984 yılındaki BBC Two belgeseli Sea of Faith’e de konu olmuştur. bir tür filozof olmuştur ve bunu bilen kimse olmamıştır.

Çalışmaları

●     Essai pour les coniques (1639)
●     Experiences nouvelles touchant le vide (1647)
●     Traité du triangle arithmétique (1653)
●     Lettres provinciales (1656–57)
●     De l’Esprit géométrique (1657 ya da 1658)
●     Écrit sur la signature du formulaire (1661)
●     Pensées (ölümünden dolayı tamamlanamamıştır)

Kaynak: Wikipedia katılımcıları (2018). Blaise Pascal. Vikipedi, Özgür Ansiklopedi. Erişim tarihi 21.19, Nisan 13, 2018 url://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Blaise_Pascal&oldid=19586827.