Max Born

Max Born (d. 11 Aralık 1882, ö. 5 Ocak 1970) kuantum mekaniğinin gelişmesinde etkili olan Alman matematikçi ve fizikçi. Aynı zamanda katıhal fiziği ve optiğe katkıda bulunmuş ve 1920-30’larda önemli fizikçilerin çalışmalarının denetimini yapmıştır. Born, yaptığı “Kuantum Mekaniği’nin temelini araştırma, özellikle dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumlama üzerine” adlı çalışma ile 1954 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü almıştır.

1904 yılında Göttingen Üniversitesi’ne girdi. Burada 3 tane ünlü matematikçiyle tanıştı: Felix Klein, David Hilbert ve Hermann Minkowski. Doktora tez konusu “Bir Düzlem ve Uzay Elastik kararlılığı”‘dı .Bu tez ile Üniversitesi Felsefe Fakültesi’nden ödülü kazandı. 1905 yılında, Minkowski ile özel görelilik üzerine araştırmalar yaptı ve daha sonra Thomson atom modeli üzerine habilitasyon tezi yazdı. 1918 yılında Berlin’de Fritz Haber ile bir şans toplantısı yakaladı ancak tartışılmasına yol açan bir iyonik bileşik hakkında konuşulmaya başlandı.Bu bileşik metal ile tepkimeye girdiğinde halojen oluştuyordu.

1921 yılında Born Göttingen’e geri döndü. Born uzun süredir arkadaşı olan ve meslektaşı James Franck için bir makam ayarladı. Born gözetimin de, Göttingen fizik için dünyanın önde gelen merkezlerinden biri haline geldi. 1925 yılında, Born ve Werner Heisenberg kuantum mekaniğinin matris mekaniği temsilini formülize ettiler. Ertesi yıl Schrödinger denkleminde ψ * ψ için olası yoğunluk fonksiyonunu artık standart bir yorumladı. Bu yorumlamadan dolayı 1954 yılında Nobel ödülü aldı. Bu alandaki etkisi kendi araştımasından daha ileri gitti. Max Delbrück, Siegfried Flügge, Friedrich Hund, Pascual Jordan, Maria Goeppert-Mayer, Lothar Wolfgang Nordheim, Robert Oppenheimer ve Victor Weisskopf doktorasını aldı.

Göttingen’de Born ve onun yardımcıları altında derece Enrico Fermi, Werner Heisenberg, Gerhard Herzberg, Friedrich Hund, Pascual Jordan, Wolfgang Pauli, Léon Rosenfeld, Edward Teller ve Eugene Wigner dahil. 1933 Ocak ayında Nazi Partisi Almanya’da iktidara geldi. Born Yahudi’ydi. O İngiltere’ye göç etti. St John College, Cambridge gitti ve burada işe alındı. Burada popüler bir bilim kitabı yazdı “Huzursuz evrem”.

1936 Ekim ayında, Edinburgh Üniversitesi’nde Doğal Felsefe profesör oldu.Burada Almanya doğumlu asistanları E. Walter Kellermann ve Klaus Fuchs ile çalıştı. O fiziğe yaptığı araştırmalara devam etti. Max Born 31 Ağustos 1939 tarihinde bir İngiliz vatandaşı oldu. Vatandaş olmadan bir gün önce İkinci Dünya Savaşı patlak verdi. 1952 yılına kadar Edinburgh’da kalmıştır. O Bad Pyrmont’dan emekli oldu. Göttingen’de bir hastanede 5 Ocak 1970 yılında vefat etti.

Bibliyografya

Hayatı boyunca, Born birkaç yarı-popüler ve teknik kitaplar yazdı. Onun atom fiziği ve ışık alanındaki çalışmaları hala geçerlidir ve bu alandaki klasiklerden birisi olarak görülmektedir. Aşağıdaki, yaptığı önemli işlerin bir listesidir:

• Max Born kuantum mekaniğinin istatistiksel yorumu- 11 Aralık 1954
• Über das Thomson’sche Atommodell Habilitations-Vortrag (FAM, 1909) –Habilitasyon 23 Ekim 1909 tarihinde Göttingen Üniversitesi‘nde yapılan
• Dynamik der Kristallgitter (Teubner, 1915) — Yayınlandıktan sonra, fizikçi Arnold Sommerfeld’in Matematik Ansiklopedisi 5. hacmi için buna dayalı bir makale yazmak Born’dan istedi. Birinci Dünya Savaşı bu makalenin üzerindeki çalışmaların başlamasını geciktirdi ancak 1919 yılında başladı ve 1922 yılında bitirdi.Bu makalenin başlağı “Katı haldeki atom kuramı” olarak yayınlandı.
• Kun Huang ile kristal kafeslerin Dinamik Teorisi. (Oxford, 1954)
• Die Relativitätstheorie Einsteins und ihre physikalischen Grundlagen (Springer, 1920) — Frankfurt Üniversitesi’nde Born’nun dersleri
• Başlığı Einstein’ın görelilik teorisi altında İngilizce olarak mevcuttur.
• Vorlesungen über Atommechanik (Springer, 1925)
• Atom Mekaniği (George Bell & Oğulları, 1927) — JW Fisher tarafından tercüme ve DR Hartree tarafından revize edilmiştir.
• Atom Dinamik Sorunları (MIT Press, 1926) — Matris mekaniğinin ilk hesabı Almanya’da gelişti, MIT’de verilen derslere dayanmaktadır.1925’in sonlarında 1926’nın başlarında
• Elementare Quantenmechanik (Zweiter Band der Vorlesungen über Atommechanik) — Pascual Jordan ile. (Springer, 1930), Bu iki ciltlik bir çalışma olarak tasarlanmıştır ve bu ilk ciltidir.Bu ciltte Born matris mekaniği üzerine Jordan ile yaptığı çalışmalarla yer vermiştir.İkinci ciltte ise Erwin Schrödinger’in dalga mekaniği yer almaktadır.Ancak ikinci cilt Born ile başlamadı.Buna arkadaşı ve meslektaşı Hermann Weyl yazmıştı çünkü bunu yapıcağına inanıyordu.
• Optik: Ein Lehrbuch der elektromagnetische Lichttheorie (Springer, 1933)— Kitap Born İngiltere’ye göç ettiği zaman piyasaya sürüldü.
• Optik İlkeleri: Elektromanyetik Yayılma Teorisi, Girişim ve Işığın Kırınımı Emil Wolf ile. (Pergamon, 1959) — Bu kitap Optik’in bir İngilizce çevirisi değildir,ama yerine aynı ölçüde bir kitap getirildi.İkinci Dünya Savaş’ından sonra bir grup bilim adamı Born’un yazılarını tercüme etmeye çalıştı.Tabii ki aradan geçen yıllar da optik konusunda gelişmeler oldu. 1951 yılında, Emil Kurt kitap için Born’un özel asistanı olarak işe başladı.Sonunda

Robert Maxwell’in Pergamon Press tarafından 1959 yılında yayınlandı.O bu uzun zamanlı geçikmeyi şöyle açıkladı “”Maxwell tarafından oluşturulan tüm mali ve yayın hileleri çözmemiz gerekiyordu.”

• Moderne Physik (1933) — Technischen Hochschule Berlin’de verilen yedi derslerine dayalı
• Atom Fiziği (Blackie, Londra, 1935) – güncellemeleri ile, John Dougall tarafından Moderne Physik tercümesinin de Yetkili kişi.
• Huzursuz Evren (Blackie and Son Limited, 1935) —Doğal atölyenin popüler bir sunumu.Born’ün yeğeninin (Otto Königsberger) geçici kitap göstermek için İngiltere’ye getirildi. Otto Königsberger çok iyi bir kariyeri vardı mimarlıkta lakin Nazi’ler yönetimi ele alınca kariyeri sonlandı.
• Fizik Deney ve Teorisi (Cambridge University Press, 1943) — “the Durham Philosophical Society” ve the “Pure Science Society” isteği üzerine adres “King’s College”’e verildi. Ders genişletilmiş bir versiyonu 1956 Dover Publications baskısında çıktı.

• Doğa Felsefesi , Neden ve Sonuç (Oxford University Press, 1949)— Born 1948 Waynflete’te ki derslerine dayalı olarak “the College of St. Mary Magdale” da verilen. Sonraki geniş veriyonunda (Dover,1964): “Sembol ve Gerçeklik” ve Nobel ödüllü 1964 verilen Born’un dersleri.Almanyada gerçekleşti.
• Sıvıların Genel Bir Kinetik Teorisi HS Green (Cambridge University Press, 1949) — Bu kitapta altı kâğıtları Royal Society Proceedings izni ile yeniden yapılmıştır.
• Benim jenerasyonumdaki fizik: Bildiri Seçkisi (Pergamon, 1956)
• – Max Born 80. doğum günü şerefine yayınlandı. Bu baskı matris mekaniği üzerine yazarların makaleleri yayınlandı, Zeitscrift für Physik içinde, Cilt 26 ve 33-35, 1924-1926

Ödüller ve Onur

• 1934 – Cambridge Stokes Madalyası
• 1939 – Royal Society üyeliğine
• 1945 – Edinburgh Royal Society MacDougall-Brisbane Madalyası
• 1945 – Edinburgh Royal Society Püskürtme-Victoria Jubilee Ödülü
• 1948 – Max Planck Medaille der Deutschen Physikalischen Gesellschaft
• 1950 – Londra Royal Society Hughes Madalyası
• 1953 – Göttingen kentinde Fahri vatandaşı
• 1954 – Nobel Fizik Ödülü ödül özellikle dalga fonksiyonunun yaptığı istatistiksel yorumlanması için, kuantum mekaniği Born temel araştırma oldu.
• 1954 – Nobel Ödülü Ziyafet Konuşma
• 1954 – Born Nobel Anlatım
• 1956 – Uluslararası Hukuk, Münih Hugo Grotius Madalyası
• 1959 – Alman Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanı Star ile Merit Grand Cross
• 1972 – Max Born Ödülü Alman Fizik Derneği ve Fizik İngiliz Enstitüsü tarafından oluşturuldu. Bu yıllık olarak verilmektedir.
• 1982 – Max Born ve James Franck, Enstitü Yönetim 1921-1933 arasında 100. Doğum Yılı yılında Göttingen Üniversitesi’nde Töreni
• 1991 – Max Born-Institut für Nichtlineare Optik und Kurzzeitspektroskopie im Forschungsverbund Berlin eV – Enstitü onun onuruna adlandırılmıştır.

Kaynak: Max Born, //tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Max_Born&oldid=19438203 (last visited Nisan 20, 2018).