Abdus Salam

Muhammed Abdüs Salam (Punjabi, Urdu: محمد عبد السلام‎; okunuşu [əbd̪ʊs səlɑm]; d. 29 Ocak 1926 – ö. 21 Kasım 1996), elektrozayıf etkileşim ile ilgili çalışmalara katkılarından dolayı 1979 yılında Nobel Fizik Ödülünü paylaşan kuramsal fizikçidir. Kendisi Nobel Ödülü kazanan ilk Pakistan’lı ve Mısır’lı Enver Sedat’tan sonra Nobel Ödülü kazanan ilk müslüman olmakla birlikte fen alanında bu ödülü kazanan ilk müslüman olmuştur.

Hayatı

Salam 1960’ten 1974’e kadar Pakistan hükümetine bilim danışmanlığı yaptı ve bu önemli rol Pakistan’ın altyapısına büyük katkı sağladı. Salam kuramsal ve parçacık fiziğindeki önemli gelişmelerden ve katkılarından sorumlu olmanın yanında ülkesindeki bilimsel araştırmaları en yüksek seviyeye çıkarmakla da yükümlüydü. Salam SUPARCO’nun kurucu müdürüydü ve Pakistan Atomik Enerji Komisyonu’nda (PAEC) Kuramsal Fizik Grubu’nun yönetiminden sorumluydu.

Bilim danışmanı olarak Salam, nükleer enerjinin barışçıl kullanılmasında ve 1972’de Pakistan’ın atom bombasını geliştirmesinde tamamlayıcı bir rol oynadı ve onun gözetiminde çalışan bilim adamları tarafınca  bu programın “bilimsel babası” olarak görüldü. 1974 yılında Pakistan Parlamentosu Ahmediyye Müslüman Topluluğu’nun kafir olduğunu beyan eden belgeyi yayınladıktan sonra Selam, ülkesinden protestolarla ayrıldı. Ölümünden sonra bile, ülkesinin en nüfuzlu bilim adamlarından sayıldı. 1998 yılında, Pakistan’ın nükleer testleri sonrası, Pakistan Hükümeti Salam’ın hizmetlerini onurlandırmak için onun anısına bir hatıra pulu bastırdı.

Salam’ın en büyük ve dikkate değer başarıları arasında Pati–Salam modeli, manyetik foton, vektör meson, Büyük Birleşme kuramı, süpersimetri çalışmaları ve de en önemlisi elektrozayıf kuvvet teorisini içerir ki bu fizik alanındaki en prestijli ödülü- Nobel Ödülünü kazanmasına vesile olmuştur , Salam kuantum alan kuramına ve Londra Imperial Koleji’nde matematiğin gelişmesine büyük katkılarda bulundu.

Öğrencisi Riazuddin ile Selam modern nötron teorisi, nötron yıldızları ve kara deliklere, ayrıca kuantum mekaniğini modernize etmeye ve kuantum alan kuramına büyük katkılar yaptı.Bir öğretmen ve bilim destekçisi olarak, Salam Pakistan’da matematiksel ve kuramsal fiziğin kurucusu ve babası, kendi döneminde de başbakanın bilim başdanışmanı olarak tanınır. Pakistanlı fizikçileri Fizik Topluluğuna kazandırarak dünyaya çok büyük katkı sağlamıştır. Öldüğü ana kadar bile bıkmadan usanmadan fiziğe katkılarını ve Üçüncü Dünya Ülkelerinde bilimin ilerlemesine olan desteğini geri çekmedi.

Kişisel yaşamı

Salam yaşadığı süreç içerisinde kamu ve özel yaşamı ayrı tutulan oldukça özel bir birey oldu . Salam iki kez evlendi ; ilk eşinden üç kızı ve bir oğlu, ikinci eşinden de bir oğlu ve bir kızı dünyaya geldi.İkinci eşi Johnson ile Londra’da 1968 yılında evlendi. Profesör Dame Louise Johnson, Oxford Üniversitesi Moleküler Biyofizik eski profesörüydü.

Uzay programı

Salam Pakistan’daki uzay araştırma aktivitelerinin kuruluşundan sorumlu olduğu gibi Pakistan’ın uzay programının da kurucusuydu. 1961’in başlarında Salam ülkenin ilk uzay araştırmalarını düzenleyen yürütme ajansının kuruluşunun temelini atmak için Cumhurbaşkanı Ayub Khan’a yaklaştı. 16 Eylül 1961’de, bir yönetici emriyle Salam’ın baş ve kurucu yöneticisi yapıldığı Uzay ve Üst Atmosfer Araştırma Komisyonu kuruldu.  Salam derhal Birleşmiş Milletler Hükümetiyle  başarılı bir şekilde bir uzay işbirliği anlaşması imzaladığı Birleşmiş Milletlere gitti. Kasım 1961’De NASA Belucistan Eyaletinde Uçuş Test Merkezini inşa etti.

Bu süre boyunca Salam bir Polonyalı askeri bilim adamı ve uzay mühendisi olan hava amirali Wladyslaw Turowiczle tanıştığı Hava Kuvvetleri Akademisini ziyaret etti. Turowicz  uzay merkezinin ilk teknik yöneticisi yapıldı ve bir roket deneme programı temin edildi. 1964’de Birleşik Milletlerdeyken, Salam Oak Ridge Ulusal Laboratuvarını ziyaret etti ve nükleer mühendisleri Salim Mehmud ve Tariq Mustafa ile tanıştı. Salam Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi ile NASA’nın Pakistan’ın bilim adamları ve mühendislerine eğitim vermek için bir program başlatacağı  başka bir anlaşma imzaladı. İki nükleer mühendisi de birkaç ay içinde Pakistana geri döndü ve Suparco’da göreve başladılar.

Bilim için Savunuculuk

1964 yılında, Salam İtalya Kuzey-Doğu, Uluslararası Teorik Fizik Merkezi (ICTP), Trieste’yi kurdu ve 1974 yılından 1993 yılına kadar yönetmen olarak görev aldı ve ülkesinde bilimi teşvik etmek için Uluslararası Nathiagali Yaz Koleji (INSC)ni kurdu . INSC Pakistan’a gelip fizik ve bilimin farklı yönleri üzerinde konuşmalar yapmak için dünyanın her yerinden bilim adamlarının bir yıllık toplantısı olmasını istedi. Salam öğrencisi Riazuddin ile bugün bile, kuruluşundan bu yana INSC yıllık toplantılar yapar .

1997 yılında, ICTP bilim adamları Salam ile anıldı ve “Teorik Fizik Abdus Salam Uluslararası Merkezi” olarak ICTP değiştirildi. Salam, üçüncü dünya ülkelerinde ve bilim gelişimi için savunulan ülkelerde çeşitli seminerlere katılmıştır. Yıllar boyunca, Salam, gelişmekte olan ülkelerde bilim ve teknoloji ile ilgili Birleşmiş Milletler komiteleri ile bir dizi görev yaptı. Salam Üçüncü Dünya Bilimler Akademisi (TWAS)ni kurdu ve bilim ve teknolojinin ilerlemesine adanmış uluslararası merkezlerin bir dizi yaratılmasında lider bir figür oldu.

1979 yılında Quaid-i Azam Üniversitesi Fizik Enstitüsü’nde yaptığı ziyaret sırasında, Salam ödülünü aldıktan sonra açıkladı: Fizikçiler doğanın dört temel kuvvet olduğuna inanıyordu; yerçekimi kuvveti, zayıf ve güçlü nükleer kuvveti ve elektromanyetik kuvvet. Salam “bilimsel düşüncenin, insanlığın ortak mirası olduğunu” bu inancın gelişmekte olan ülkelerin kendilerine yardım ve kalkınmayı artırmak için de gerekli olduğunu belirtmiş, bu durumu kendi bilim adamlarına yapılan yatırım dolayısıyla Küresel Güney ve Kuzey bölgeleri arasındaki uçurumu azaltmak için gerekli görmüştü ve bu onun için daha huzurlu bir dünya demekti.

Salam bütün zorluklara rağmen, Pakistan’a gitti ve yaptığı bağlantıyı sonlandırmadı. Salam ICTP için Pakistan’ın bilim adamlarını davet etti ve Pakistanlı bilim adamları için bir araştırma programı sürdürdü. Ghulam Murtaza, Riazuddin, Kamaluddin Ahmed, Faheem Hussain, Raziuddin Siddiqui’nin, Münir Ahmed Han, Ishfaq Ahmed ve IH Usmani dahil olmak üzere birçok önde gelen bilim adamları, onu akıl hocası ve öğretmen olarak kabul ettiler.

Kaynak: Abdus Salam, //tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdus_Salam&oldid=19269477 (last visited Nisan 20, 2018).