Erwin Schrödinger

Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger (d. 12 Ağustos 1887 – ö. 4 Ocak 1961), Avusturyalı fizikçi. Kuantum mekaniğine olan katkılarıyla, özellikle de 1933’te kendisine Nobel Ödülü kazandıran Schrödinger Denklemi’yle tanınır. Schrödinger’in Kedisi diye bilinen düşünce deneyini önermiştir.

Hayatı

Çocukluğu ve gençliği

Schrödinger, Viyana’nın Erdberg ilçesinde, Rudolf ve Georgine Emilia Brenda Schrödinger’in tek çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası bir mumlu bez imalatçısı ve botanikçiydi.

1898 yılında girdiği Kraliyet Akademik Lisesi’nden (Akademisches Gymnasium) 1906’da yüksek başarıyla mezun oldu ve aynı yıl Viyana Üniversitesi’nin fizik bölümüne kabul edildi. Burada, öğretmenleri Franz Serafin Exner ve Friedrich Hasenöhrl’ün fikirlerinden etkilendi, Friedrich Kohlrausch’un gözetiminde deneysel çalışmalar yaptı. 1910’da mezun olan Schrödinger, bir yıllık askerlik hizmetinden sonra üniversiteye geri döndü ve 1911’de Exner’in yanında asistan olarak çalışmaya başladı. 1914’te I. Dünya Savaşı başlayınca tekrar askere çağrıldı ve İtalya cephesine yollandı.

Orta yaşları

Savaşın bitişinden sonra Viyana’ya dönen Schrödinger, radyoaktif bozunum ve kristal yapıların dinamikleri üzerinde çalışmaya başladı. Mart 1920’de Annemarie Bertel ile evlendi, ve aynı yıl içinde Stuttgart’ta doçentliğini aldı. 1921’de Breslau Üniversitesi’ne geçti ve burada profesör oldu, fakat Breslau’da birinci yılını doldurmadan bu sefer Zürih Üniversitesi’ne geçti. Zürih’te geçirdiği altı yıl boyunca renkli görüşün fizyolojisinden termodinamik problemlerine pek çok değişik konu üzerinde çalıştıysa da, atomaltı parçacıkların mekaniği üzerine yazdığı ve 1926’da arka arkaya yayımladığı altı makalesiyle uluslararası üne kavuştu. Bugün kendi adıyla anılan ve kuantum mekaniğinin en önemli sonuçlarından biri olan Schrödinger Denklemi’ni de ilk kez bu makalelerde ortaya koydu.

1927’de kısa bir süre ABD’deki Wisconsin Üniversitesi’nde ders verdikten sonra, Berlin Üniversitesi’ne gelerek fizik bölümü başkanlığını Max Planck’tan devraldı. Yahudi olmadığı halde, Almanya’da yükselen ırkçı Nazi iktidarından rahatsız olduğu için 1933’te İngiltere’ye taşındı ve Oxford Üniversitesi’nde profesör oldu. Aynı yıl, Paul Dirac ile beraber Nobel Fizik Ödülü’nü aldığını öğrendi.

Schrödinger, Oxford’da iki kadınla beraber yaşıyor (karısı Annemarie ve bir başka fizikçiyle evli olan metresi Hilde), bu durum da üniversitede tepkiyle karşılanıyordu. Baskıdan sıkılan Schrödinger, 1934 baharında Princeton Üniversitesi’nde ders vermeye başladı, fakat buradan gelen iş teklifini, muhtemelen benzer sosyal baskılardan çekindiği için reddetti. 1935’te, bugün Schrödinger’in Kedisi adıyla bilinen meşhur düşünce deneyini de içeren üç kısımlı bir deneme yazısı yayımladı.

1936’da memleketi Avusturya’ya dönüp Graz Üniversitesi’nde işe giren Schrödinger, 1938 yılında Naziler’in Avusturya’yı işgal etmesiyle zor bir duruma düştü. Graz Üniversitesi’nin adı Adolf Hitler Üniversitesi olarak değiştirildi ve üniversitenin başına Nazi sempatizanı bir rektör getirildi. Schrödinger, yeni rektörün tavsiyesi üzerine üniversite senatosuna bir mektup yazarak 1933’teki muhalefetini geri çektiğini açıkladıysa da (sonradan bu mektuptan dolayı büyük utanç duyacak ve Einstein’dan bizzat özür dileyecekti), işini kaybetmekten ve muhalif olarak mimlenmekten kurtulamadı. 1938 sonunda karısıyla beraber apar topar Roma’ya kaçan Schrödinger, oradan önce Belçika’daki Gent Üniversitesi’ne, sonra da yeni kurulan Dublin İleri Araştırmalar Enstitüsü’ne geçti.

Yaşlılığı ve ölümü

Dublin’e 1939 sonbaharında gelen Schrödinger, burada 17 sene kalacak ve İrlanda vatandaşlığına geçecekti. 1944’te yazdığı Hayat Nedir? başlıklı kitabında organizmaların genetik şifresini ihtiva eden karmaşık bir molekül fikrinden bahsetti. 1950’lerde DNA molekülünün yapısını çözen (ve bu çalışmalarıyla 1962’de Nobel Tıp veya Fizyoloji Ödülü’ne layık görülen) Francis Crick ve James Watson ayrı ayrı yazdıkları anılarında, Schrödinger’in kitabından etkilendiklerini açıkça belirtmişlerdir.

Schrödinger Dublin’de kaldığı süre boyunca, fiziğin değişik alanlarını birleştirecek bir “birleşik alan teorisi” kurabilmek için uğraştı ve bu konuda Einstein’la yazışmaya başladı. 1947’de başarıya ulaştığını zannederek akademik çevrelere ve İrlanda basınına fizikte çığır açacak yeni bir teori geliştirdiğini ilan etti. Ne var ki kısa süre sonra teorisinin hatalı olduğu anlaşıldı. 1954’te yazdığı Doğa ve Yunanlar adlı kitabında Antik Yunan felsefesi ve bilimiyle ilgili yaptığı araştırmaları anlattı.

Schrödinger’in aşk hayatındaki skandallar İrlanda’da da devam etti. Öğrencileriyle ilişkiler yaşadı ve iki ayrı İrlandalı kadından iki tane gayrımeşru çocuğu oldu.

1956’da Viyana’ya dönen Schrödinger, birleşik alan teorisi ve genel görelilik kuramı üzerinde çalışmaya devam etti. 1961 yılında yayımlanan son kitabı Dünya Görüşüm’de hinduizm felsefesine oldukça yakın olan kendi dünya görüşünü anlattı.

4 Ocak 1961’de (73 yaşında) tüberküloz nedeniyle hayata gözlerini yumdu ve vasiyeti üzerine Avusturya’nın batısında bulunan Alpbach kasabasında toprağa verildi.

Anma

• Ay’ın görünmeyen tarafındaki dev Schrödinger krateri, ismini bu fizikçiden alır.
• 1993’te Viyana’da kurulan Uluslararası Matematiksel Fizik Enstitüsü’ne Erwin Schrödinger adı verilmiştir.
• Avusturya’da 1983-1997 arasında tedavülde bulunan 1000 Schilling banknotlarının üzerine Schrödinger’in resmi basılmıştır.

Kaynak: Erwin Schrödinger, //tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Erwin_Schr%C3%B6dinger&oldid=19204593 (last visited Nisan 16, 2018).