Hans Christian Ørsted
Hans Christian Ørsted, (d. 14 Ağustos 1777 – ö. 9 Mart 1851). Danimarkalı profesör, fizikçi ve kimyager.
Immanuel Kant’ın düşüncelerinden etkilenmiştir. Elektromanyetizma olarak bilinen kavramı, elektrik ile manyetizma arasındaki ilişkiyi bulmasıyla ün kazanmıştır.
1819’da, bir derste Volta piliyle deney yaparken elektrik devresinin açılma ve kapanması ile yakında bulunan pusulanın iğnesinin saptığını görerek araştırmasını bu yönde geliştirince, bir mıknatısın yanındaki telin içinden akım geçirildiğinde mıknatısın teli hareket ettirdiğini gözlemiş. Böylece elektrik ile magnetizma arasındaki ilişki kanıtlanmıştır. Bir telin içinden akım geçirildiğinde elektrik akımının telin çevresinde bir manyetik alan oluşturduğu anlaşıldı. Oersted’in yaptığı deneylerin sonuçlarının 1820 yılında yayınlanması, bilim dünyasında büyük yankılar yarattı.
Newton veya Tesla kadar popüler olmasa da bugüne kadar geliştirilen birçok teknolojinin temelinde Hans Christian Oersted çalışmaları ve projeleri vardır. 14 Ağustos 1777 – 9 Mart 1851 tarihleri arasında yaşayan ve elektrik ve manyetizma arasındaki ilişkiyi ortaya çıkaran, yani elektromanyetizmayı geliştiren Hans Christian Oersted’ın ölüm yıldönümünde anarak hayatını, çalışmalarını ve bilime katkılarını sizler için inceledik.
Hans Christian Oersted, 9 Mart 1851 tarihinde Rudkoebing’de doğan Danimarkalı fizikçi ve kimyager bir profesördür. Bilime olan ilgisi ve merakı, eczacı olan babasının yanında çalışarak gelişen Oersted, kardeşiyle birlikte 1793’te Kopenhag Üniversitesi’ne girdi ve 1796’ta Fizik ve Estetik alanlarındaki çalışmalarından dolayı onurlandırıldı. 1801’de Almanya’ya giden Oersted, elektirk ve manyetizma arasında bir bağ olduğuna inanan fizikçi Johann Wilhelm Ritter ile tanıştı. Aynı zamanda Immanuel Kan’ın fikirlerini benimseyen Oersted, böyle bir bağın olduğuna inanmaya, bu bağın derinliklerine indi ve elektromanyetizmanın temellerini oluşturmaya başladı.
1825’te alüminyumun keşfiyle kimya dünyasına da büyük katkı sağlayan Hans Christian Oersted, daha sonra adı verilecek olan Den Polytekniske Læreanstalt’I ( İleri Teknoloji Koleji) kurdu.9 Mart 1851 tarihinde Kopenhag’da ölen Oersted, başta elektromanyetizma alanında olmak üzere birçok başarısı ve bilim dünyasına katkısı vardır.
Elektromanyetizma
1819’da verdiği bir derste Volta piliyle deney yaparken, elektrik devresinin açılığ kapanmasıyla, devrenin yakınındaki pusulanın iğnesinde hareketlilik olduğunu gördü. İlk yorumu tıpkı ısı ve ışıkda olduğu gibi, elektrik akımını taşıyan bir telin manyetik etki meydana getirdiği yönünde oldu. Daha sonra deneylerini ve araştırmalarını artıran Oersted, ilk bulgularında elektrik akımının aslında dairesel manyetik alan meydana getirdiğini gösterdi.
Oersted, elektrik ve manyetizma arasında bir ilişki olduğuna inandığı için, bu durum ona tesadüf gelmedi. 1822 yılında bu çalışmalarından dolayı İsveç Kraliyet Bilim Akademisi’ne yabancı bir üye olarak seçildi. Ayrıca bu katkılardan dolayı magnetik alan şiddetin birimine Oersted adı verilmiştir.
Alüminyum
1825’te alüminyum klorid (AlCl3)’i ve potasyum amalgamı reaksiyona sokan Hans Christian Ørsted, ortaya çıkan
alüminyum amalgamı ısıtarak indirgenmiş basınç altında alüminyum metalini elde etti.
Halen Kopenhag Üniversitesi’nde Kimya ve Matematik bölümlerinin binalarının ismi “The H.C. Oersted Institute” şeklindedir. Google’ın da özel doodle ile andığı Hans Christian Ørsted’i ölüm yıldönümü olan 9 Mart’ta saygıyla anıyoruz.
Kaynaklar:
Hans Christian Ørsted, //tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hans_Christian_%C3%98rsted&oldid=19103584 (last visited Nisan 20, 2018).
