Richard Feynman Kimdir? – Hayatı ve Buluşları

0
938
Okunma

Akademik Kariyerinin İlk Yılları

1942 yılında PhD’sini tamamladıktan sonra, Wisconsin-Madison Üniversitesinde asistan fizik profesörlüğü için bir görüşme yaptı. Görüşmenin neredeyse tamamı, Manhattan projesindeki görevini terk etmesi için harcandı. 1945 yılında, Dean Mark Igraham of College of Letters and Science’dan, kendisinin UW dersini vermesi için dönmesini isteyen bir mektup aldı. Görüşme, dönmek istememesi nedeniyle uzatılmadı. UW’den yıllar sonra verilen bir konuşma da ” Beni işten kovan aklı selim bir yere dönmek harika olur.” diyerek esprili bir iğneleme yapmıştır.

Savaştan sonra, Feynman bünyesinde Albert Einstein, Kurt Gödel ve John von Neumann gibi seçkin isimleri bulunduran Princeton’daki Institute for Advanced Study’den gelen bir teklifi reddetti. Onun yerine Feyman Hans Bethe’ti takip etti ve Cornell Üniversitesi’nde 1945’ten 1950’ye kadar teorik fizik öğretti. Manhattan projesinde üretilen atom bombasının Hiroşima’yı yerle bir etmesinin ardından yakalandığı depresyonla beraber, çok kompleks fizik problemlerine odaklanmaya başladı. Bu kafasının dağılmasını sağlıyordu. Bu dönemde yaptığı işlerinin, daha sonra değişik dönme hızlarını açıkladığı denklemler için kullanmıştır. Nobel ödülü için ne kadar önemli olduğunu anlamış oldu.

Institute for Advanced Study’den bir teklif daha aldı ve bunu da “enstitüde öğretme disiplini olmadığı” gerekçesi ile reddetti. Feynman öğrencilerin bir ilham kaynağı olduğunu düşünüyordu ancak öğretmek onun için yaratıcı olmayan bir heceleme yönteminin bir başka türüydü. Bu nedenle enstitü ona üniversitede öğretip aynı zamanda enstitüde de yer alabileceği bir yol önerdi. Feynman bunun yerine Kalifornya Teknoloji Enstitüsü’nden gelen bir teklifi kabuk etti. Çünkü ılıman bir iklimde yaşamak istiyordu.

Çok iyi bir anlatıcı

Feynman’ın çok iyi bir anlatıcı olduğu söylenir. Öğrencilerine yaptığı makul açıklamaları ve onlara önem vermesi nedeniyle büyük bir itibar kazanmıştır. Ayrıca açıklamaların yaparken, karşı tarafın da anlayabileceği bir dil kullanırdı. Onun esas prensibi, eğer bir konu ilk yıldaki bir öğrenciye anlatılacak kadar basit anlatılamıyorsa, o konu henüz tam öğrenilmemiş demektir. Örneğin spin ve statik arasındaki ilişkiler. ½ spine sahip parçacıklar birirlerini iterken, tam sayılı parçacıklar birbirlerini çekiyordu.

Bu, Fermi-Dirac statiği ve Einstein- Bose statiğinin 360 derece altında bozonların nasıl hareket ettiğini açıklayan harika bir örneklemeydi. Daha ileri kurslarında tartışmakta olduğu bir soruydu bu aynı zamanda, ve 1986’da Dirac anısına verdiği bir derste de sonucu açıklamıştır. Ayrıca aynı derste, anti parçacıkların var olması gerektiğini ve eğer parçacıklar sadece pozitif enerjilere sahip olsalardı, herhangi bir sınılandırma olamazdı.

Düşünmeden ezberlemeye ya da ezberleyerek öğrenmeye ve diğer kalıplaşmış ifadelere dayanan öğretim metotlarına karşıydı. Dikkatini çeken temel şeyler temiz düşünmek ve anlatabilmekti. Ona hazırlıksızken yakalanmak vahim bir şeydi ve o aptalları unutmazdı

Caltech Yılları

Feynman, Caltech ‘de bulunduğu sürede büyük çalışmalar yaptı. Bazıları bunları içeriyordu ;

  • Kuantum elektrodinamiği, Feynman’ın doğru hesaplamaları sayesinde Nobel Ödülü kazandığı teorisidir. Princeton’da henüz lisans öğrencisi iken başlattığı bu çalışmasına, Cornell’deyken de devam etmiştir. Bu teori iki farklı formülden oluşur. İlki “Path integral” formülü ikinci de Feynman diyagramlarıdır. İki formül de toplam geçmişler metodu içermektedir. Buna göre son durumu oluşturan pek çok olası geçmiş vardır ve bu sonuç o olası geçmişlere göre oluşur ve bu olasılıkların toplamı da finali verir. Caltech’de öğrencilerine pek çok yıl “path integration“ kuantum teorisini anlattı. Kuantum elektrodinamiklerinin ikinci formülü (Feynman diagramları) Nobel komitesine özellikle belirtildi. “ Path integration” formülü ile mantıksal bağlantısı ilginç. “Path integral” formülünden kabul edilen matematiksel kuralları Feynman onaylamamıştı. Bazı özel durumlar daha sonraları başka insanlar tarafından ispatlandı. Ama gerçekliğe dönüp spin işin içine girince kanıtlar işe yaramamaya başladı. Freeman Dyson 1949’ta, Feynman’ın kurallarına yenilerini eklediği bir makale yayınladı. Her yerdeki öğrenciler Feynman’ın bu güçlü ve yeni buluşunu öğrendi. Hatta bazı bilgisayar programları Feynman’ın diyagramları ile yazıldı. Feynman’ın diyagramları ile böyle şeyler yapmak mümkün çünkü düzgün bir gramer ve resmi bir dille oluşturulmuştur.
  • Süpersoğutulmuş sıvı helyumun, süperakışkanlığının fiziği, helyumun harika bir akışkanlık gösterdiği yerdir. Sovyet fizikçi Lev D. Landau’nun, süper akışkan teorisine, Feynman kuantum mekaniksel bir açıklama getirdi. Schrödinger’in eşitliği soruya uygulanınca süperakışkanların makroskopik boyutta görülecek kuantum mekaniksel davranışlar sergilediği gözlemlendi. Süper iletkenlik konusunda bu çözüm yardımcı olsa da Feynman’ı kandırmıştı. Daha sonraları, John Bardeen, Leon Neil Cooper ve John Robert Schrieffer tarafından önerilen süper iletkenlikle ilgili BCS teorisi ile çözüme ulaştırıldı.
  • Zayıf bozunmanın bir modeli, bozunmakta olan çiftlerin bozunumu vaktörel ve eksenel bir kombinasyon ( zayıf bozunmanın bir örneği nötronun elektron ve protona ve anti- nörinoya bozulmasıdır ).
Katı Küre

Aynı zamanda Feynman diyagramları, bir muhasebe aleti geliştirdi. Bu alet, parçacıklar ve uzay zaman arasındaki etkileşimleri ve elektron ve onun anti parçacığı pozitron arasındaki etkileşimleri, konseptleştirmeye hesaplamaya yardımcı oluyordu. Feynman’ın ve ardından gelenlerin zamanı geriye çevirebilme düşüncesini ve diğer temel olaylara olan yaklaşımı bu makine destekledi. Feynman’ın bu diyagramlar için sahip olduğu zihinsel resim “ katı küre “ yaklaşımıyla başladı ve etkileşimler çarpışmaların bir sonucu olabilirdi. Üstünden onlarca yıl geçene kadar fizikçiler Feynman’ın diyagramını yeterince detaylı incelemediler. Feynman’da kendi diyagramlarını kamyonetinin dış tarafına çizdi ve boyadı.

Uzay zamanda etkileşen az sayıda parçacığın diyagramlarından, Feynman bu parçacıkların spinleri ve temel kuvvetlerin birleşmesine göre modelleme yapabilirdi. Parton model denilen ve nükleonları da kapsayan güçlü etkileşimler hakkında açıklama yapmaya niyetlendi. Caltech’teki iş arkadaşı tarafından geliştirilen kuark modeli, parton modeli ile tamalanmış gibi olmuştu. Bu model arasındaki ilişkinin anlaşılması güçtü. 1960’ların ortasında fizikçiler kuarkların aslında var olmadığını sadece simetri sayıları olarak bulunduğunu düşündüler. Standfort liner hızlandırıcısı ile yapılan deneylerde Ernest Rutherford 1960’ların sonunda alfa parçacıklarının altın levhadan geçerken gösterdiği davranışları gözlemledi. Bu deneye göre çekirdek ( proton ve nötron) ufak parçacıklar içeriyordu ve bu parçacıklar elektronların saçılmasına neden oluyordu.

Bu parçacıklara kuark demek çok doğaldı ancak Feynman’ın parton modeli ek bir hipoteze gerek kalmaksızın deney datalarını açıklamaya niyetliydi. Örneğin data, mometum enerjisinin %45’inin elektriksel olarak nötr parçacıklarla nükleonda taşındığını gösteriyordu. Bu momentum enerjisini taşıyan parçacıklara şu anda gluon deniyor ve kuarklarla omega-minus problemini çözen üç değerli kuantum sayısına arasındaki kuvvetleri taşıyor. Feynman kuark modeline karşı gelmedi. Örneğin, 1977’de beşinci kuark keşfedilince, Feynman bu buluşun altıncı kuarkın da varlığı için bir kanıt olduğunu öğrencilerine anlatmıştır. Altıncı kuark, Feynman’ın ölümünden yaklaşık on yıl sonra keşfedildi.

Kuantum elektrodinamiği

Kuantum elektrodinamiği hakkındaki başarısından sonra Feynman kuantum kütleçekimine yönelmeye başladı. Foton ile olan benzerlikleri kullanarak, 1 spini vardır, 2 spinli kütlesiz alanın sonuçlarını gözlemledi ve Einstein’ın genel görelilikle ilgili alan teorisini biraz daha geliştirdi. Feynman’ın kütleçekimi için geliştirdiği aletin, hayaletler dediği diyagramının iç kısmında yer alan parçacıkları açıklarken spin ve istatistik arasında yanlış ilişki kurduğu ve bu nedenle Yang-Mills teorilerinin ( örneğin QCD ve zayıf bozunum gibi) kuantum parçacıklarının davranışlarını açıklamada değersiz olduğu ispatlandı.

1965

Feynman 1965’te Foreign Member of the Royal Sociect (ForMemRS)’ye seçildi. 1960’ların başları olan bu dönemde, Feynman kendini iki ana projeye vermiş durumdaydı . Aynı zamanda Caltech ‘de lisans öğrencilerine ders veriyordu. Kendini bu göreve harcadığı üç yıldan sonra, “The Feynman Lectures of Physics “ denilen fizik derslerinden oluşan bir seri üretmiş oldu. Kitabın hemen başında bateriye dökülmüş bir pudranın havaya saçılışı gibi titreşimleri modelleyebileceği bir şeyler göstermek istiyordu. Rock&roll ve uyuşturucu ile olan bağlantıları nedeniyle bu fikirden vazgeçildi, yayınlıyıcılar Feynman’ın bateri çaldığı bir fotoğraf eklemeye karar verdiler ve arka planı kırmızıya çevirdiler.

The Feynman Lectures on Physics iki fizikçiyi meşgul etti çünkü aynı zamanda onlar da yarı zamanlı yayıncılar olarak çalışıyorlardı. Bu iki fizikçi Robert B. Leighton ve Matthew Sands’tır.Her ne kadar kitaplar pek çok üniversitede ders kitabı olarak kullanılmasa da , fizik konusunda köklü bir anlayış sağlayabildiği için iyi satmaya devam etti. Derslerinin ve konuşmalarının çoğu başka kitaplara çevrildi. Bunalrdan bazıları “ The Chacter of Physical Law, QED : The Strange Theory of Light and Matter, Statistical Mechanics , Lectures on Gravitation ve the Feynman Lectures on Computation” ‘dır.

Feynman’ın öğrencileri onun ilgisini çekmek için deli gibi yarışıyordu Bir keresinde bir öğrencisinin sorusunu çözüp posta kutusuna koyduğunu gördüğünde yeni uyanmıştı. Öğrencisini çimenlikte gördüğünde öğrenci yavaş yavaş kaçıyordu. Feynman uyuyamadı ve öğrencisinin çözümünü okumaya başladı. Ertesi sabah kahvaltı yaparken başka bir başarılı öğrencisi geldi fakat Feynman ona geç kaldığını söyledi.

Nano Teknoloji

Halkı, fizik konusunda belli bir seviyeye getirmedeki başarısından , nano teknolojideki zorluklarla uğraşmasından dolayı Feynman’a $1000 hediye edildi. Feynman aynı zamanda kuantum bilgisayarlarının var olabilmesi algısına sahip ilk fizikçilerden biridir.

1974’de Feynman Caltech’te bir mezuniyet konuşması vermesi için çağrıldı. Lisans eğitimi alan öğrencileri ” İlk prensibiniz kendinizi kandırmamak olsun, kanabilecek en kolay insan kendinizdir. Bu nedenle bu konuda çok dikkatli olmalısınız. Kendinizi kandırmadıktan sonra, diğer bilim insanlarını da kadırmamak kolaydır. Bu yoldan sonra sadece dürüst olsanız da yeter” demiştir.

Richard Feynman at the Robert Treat Paine Estate in Waltham, MA, in 1984.

1984-86 yıllarında ” path integral” leri hesaplayabilmek için değişik bir yöntem geliştirdi. bu gelişirdiği güçlü yöntem aynı zamanda bazı açılımları yapmasında ve sonucunda da uydu deneylerinde ölçülmüş kritik üstlerle ilgili en doğru tahminlerde bulunabilmiştir.

1980

1980’lerin sonunda ” Richard Feynman and the Conection Machine” ‘ e göre , Feynman paralel bilgisayar geliştirme konusunda önemli bir role sahiptir. Ayrıca Stephan Wolfram ile Calthech’teyken beraber çalışmış ve pek çok sayısal girdi için çağdaş yenilikler bulmuştur. Connection Machine mühendisliğinde oğlu Carl’da, gelişimde rol oynamıştır. Oğlu yazılımlar üzerinde çalışırken o da bağlantıları kuruyordu.

Feynman’ın diyagramları şu anda M-teorisi ve Sicim Teorisi için temel oluşturur ve topolojik olarak genişletilmiştir. İnce zar ve sicim gibi karmaşık objeleri modelleyebilmek için , diyagramdaki yazı satırlarını tüpler haline getirdiler. Ölümünden kısa bir süre önce Feyman, sicim teorisi hakkında bir konuşmasında yorumda bulundu. “Hiçbir şey hesaplamıyorlar ve bundan hoşlanmıyorum.” demiştir. ” Fikirlerini kontrol etmiyorlar, bundan hoşlanmıyorum. Bir şey deneyle ters düşüyor ve buna hemen başka bir açıklama uyduruyorlar. Ardından bu durumda böyle, fakat hala doğru olabilir diyorlar. ” demiştir. Bu sözler Sicim Teorisi’ne muhalif olanlar tarafından sıkça kullanılır.

Challenger faciası

1986 – Challenger Uzay Mekiği Felaketi

Feynman Challenger felaketi’nde incelenen Rogers Komisyonunda büyük bir rol oynamıştır. Televizyonda yayınlanırken, Feynman uydunun O halkalarında kullanılan metalin içeriğinin soğuk havada preslenerek buzlu suya konulmasının, maddenin elastikliğini bozduğunu ispatladı. Komisyon en sonunda felaketin, O halkalarında, soğuk havalara dayanıklı bir kaplama olmadığı ve Cape Canaveral’da havanın genelde soğuk olduğu için bu sıkıntının yaşandığına karar verdi.

Feynman kitabının son yarısını ” Diğer İnsanların Ne Düşündüğünü Neden Önemsiyorsunuz?” ‘ a ayırdı. Bu kısımda, Roger Komisyonundaki deneyimlerinden bahsetti. Genel özlüğünden uzak, açık sözlü anaktotlar ile gösterişsiz bir hikâye şeklinde yazdı. Feynman’ın hesaplamaları NASA’nın mühendisleri ve yöneticileri arasında bir ayrıma neden olduğu ortaya çıktı. Örneğin, NASA’nın yöneticileri, uydunun güveretesinde herhangi bir felaketin olma olasılığını 100,000’de 1 olarak hesapladıklarını söylerken, Feynman’ın keşfine göre NASA’daki mühendislerce bu rakam 200’de 1 e çok yakındı. Böylece Feynman, uydu için NASA yönetimi tarafından hesaplanmış olan değer inanılmaz bir şekilde gerçeklikten uzaktı. ” Doğa kandırılamaz, başarılı bir teknoloji için gerçeklik her zaman ön planda olmalıdır” diyerek, Christa McAuliffe’ ı bir mektupla uyarmıştır.

The Challenger isimli televizyon programı yayınlandı. Feynman’ın araştırma yılları da detaylı olarak işlendi.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.